U Rusiji se 21. maja obilježava Dan vojnog prevodioca. Ovaj datum nije izabran slučajno. Dana 21. maja 1929. godine, prije 89 godina, zamjenik narodnog komesara za vojne i pomorske poslove i predsjednik Revolucionarnog vojnog vijeća SSSR -a Iosif Unshlikht potpisao je naredbu "O uspostavljanju čina za komandno osoblje Crvene armije" Vojni prevodilac " ". Ovo naređenje postavilo je pravne osnove za profesiju vojnog prevodioca, koja je, naravno, postojala u ruskoj vojsci kroz čitavu njenu istoriju.
U osvit ruske državnosti u kneževskim odredima pojavili su se „tumači“- ljudi koji su poznavali druge jezike (po pravilu, jezike svojih najbližih susjeda i potencijalnih protivnika) i mogli su obavljati funkcije prevodilaca. Godine 1549. stvoren je ambasadorski Prikaz koji je služio kao diplomatski odjel i uključivao je osoblje prevodilaca. U početku je Ambasadorski Prikaz uključivao 22 prevodioca i 17 tumača koji su se bavili prevođenjem. Podjela na civilne i vojne prevodioce tada nije postojala. Daljnji razvoj i jačanje ruske državnosti, ulazak u Rusiju ogromnih zemalja na Kavkazu, u centralnoj Aziji, Sibiru i na Dalekom istoku, uspostavljanje kontakata s različitim zemljama svijeta zahtijevali su pažljiviji stav zemlje i organizacije prevoda.
1885. godine u Odsjeku za orijentalne jezike pri azijskom odjelu Ministarstva vanjskih poslova Ruskog Carstva osnovani su posebni oficirski tečajevi koji su obučavali vojne prevodioce. Kursevi su odmah stekli slavu u oficirskom okruženju i postali vrlo prestižni - za svako mjesto polaznika kurseva prijavilo se najmanje 10 oficira ruske carske vojske. Zanimanje vojnog prevodioca bilo je mnogima vrlo zanimljivo - na kraju krajeva, pružalo je ne samo priliku za učenje stranih jezika, već i posjetu mnogim mjestima, uključujući i inozemstvo, kako bi napravili karijeru u vojnoj diplomatskoj službi. Diplomanti kurseva služili su na Kavkazu i u centralnoj Aziji kao oficiri granične straže i načelnici okruga. 1899. godine u Vladivostoku je otvoren Orijentalni institut, gdje su se školovali orijentalisti sa znanjem kineskog, japanskog, korejskog, mongolskog i mandžujskog jezika, zatim je u program instituta dodan tibetanski jezik - tada je Rusko carstvo pokazalo veoma veliko interesovanje za Tibet i centralnu Aziju uopšte. Osim toga, obuka prevodilaca vršena je na kursevima stranih jezika, koji su otvoreni u sjedištu vojnih okruga ruske vojske.
1911. otvorene su posebne okružne pripremne škole za vojne prevodioce u sjedištima Amurskog, Turkestanskog i Kavkaskog vojnog okruga. U školama u Tiflisu i Taškentu godišnje se školovalo pet oficira, u školi u sjedištu Amurske vojne oblasti - dvanaest oficira. Tifliska škola učila je turski i perzijski, taškentska škola je učila perzijski, uzbekistanski, afganistanski, kineski i urdu, a Irkutska škola kineski, japanski, mongolski i korejski.
U Sovjetskoj Rusiji, kao što je gore navedeno, početak profesije vojnog prevodioca dat je 21. maja 1929. godine odgovarajućom naredbom. Ipak, punopravni sistem obuke vojnih prevodilaca uspostavljen je tek sredinom dvadesetog vijeka. 1940., godinu dana prije početka rata, Vijeće narodnih komesara SSSR -a usvojilo je rezoluciju o stvaranju posebnog Vojnog fakulteta na 2. Moskovskom državnom pedagoškom institutu za strane jezike (2. MGPIIYa), koji je imao status više vojne vojne obrazovne ustanove. Fakultet je trebao obučavati vojne učitelje engleskog, njemačkog i francuskog jezika za škole i akademije Crvene armije.
General -major Nikolaj Biyazi, čovjek zadivljujućeg porijekla i biografije, imenovan je za šefa fakulteta. Potomak talijanskih imigranata, Nikolaj Nikolajevič Bijazi započeo je službu u carskoj vojsci - na običnim položajima, a zatim je, zbog svoje hrabrosti i sposobnosti, poslan na kratkoročne kurseve obuke za zastavnike, popeo se u čin potporučnika. Nakon Oktobarske revolucije prešao je na stranu boljševika, služio u Crvenoj armiji, gdje je bio načelnik Tifliske pješadijske škole, zatim Četvrte zajedničke komandne škole u Taškentu po imenu V. I. Lenjina u Taškentu. Prije nego što je imenovan za šefa fakulteta, Nikolaj Biyazi služio je kao vojni ataše SSSR -a u Italiji. Zanimljivo je da je pored briljantne vojne karijere Nikolaj Nikolajevič Biyazi bio jedan od prvih ruskih sportskih sudija. Postao je prvi sertifikovani fudbalski sudija u Ruskom carstvu, u junu 1918. sudio je u finalu prvog fudbalskog prvenstva u Sovjetskoj Rusiji.
Početkom 1941. godine fakultet je preimenovan u Vojni fakultet zapadnih jezika na 1. i 2. Moskovskom državnom pedagoškom zavodu za strane jezike. U junu 1940., gotovo istovremeno s otvaranjem Vojnog fakulteta na 2. Moskovskom državnom pedagoškom institutu za strane jezike, otvoren je i Vojni fakultet Svesaveznog instituta za orijentalne jezike. Obučavao je vojne prevodioce i učitelje orijentalnih jezika.
Međutim, tijekom Velikog Domovinskog rata potreba za prevodiocima i nastavnicima stranih jezika toliko se povećala da je Vojno odjeljenje za zapadne jezike na drugom Moskovskom državnom pedagoškom zavodu reorganizirano u Vojni institut stranih jezika Crvena armija (VIIYAKA) 12. aprila 1942. Vojni fakultet Svesaveznog instituta za orijentalne jezike takođe je bio uključen u VIIYAK. Glavna obavještajna uprava Generalštaba Crvene armije bila je uključena u reorganizaciju fakulteta i stvaranje VIIYAK -a, za koji se većina osoblja školovala na Vojnom institutu za strane jezike. Nastavne programe instituta odobrio je i načelnik GRU -a Generalštaba Crvene armije.
U sklopu Vojnog instituta za strane jezike stvoreni su zapadni i istočni fakulteti, te prekvalifikacije sa odsjecima zapadnih i istočnih jezika. Rokovi studiranja na fakultetima su bili tri godine, a na prekvalifikacijama jedna godina. Institut je obučavao stručnjake u dvije glavne oblasti - vojne prevodioce -referente i vojne učitelje stranih jezika za vojne škole i akademije Crvene armije. Ne više od 20% studenata Instituta mogli su biti građani koje je poslao na studij Narodni komesarijat Mornarice SSSR -a i Narodni komesarijat unutrašnjih poslova SSSR -a.
Nedostatak vojnih prevodilaca u aktivnoj vojsci primorao je komandu Crvene armije da prebaci Vojni institut stranih jezika za vrijeme rata u sistem kurseva za obuku specijalista, što je omogućilo obuku kadeta u najkraćem roku moguće vreme. Tokom ratnih godina, na takvim kursevima studirao je poznati sovjetski i ruski umjetnik Vladimir Etuš. Kursevi su predavali njemački, kao i druge jezike zemalja - protivnika Sovjetskog Saveza. U početku je institut bio u evakuaciji - u gradu Stavropolju na Volgi, a u jesen 1943. vratio se u Moskvu.
Tokom godina Velikog Domovinskog rata institut i kursevi obučili su više od 3.000 stručnjaka - prevodilaca koji su služili u vojsci, partizanskim odredima, novinskim uredima, upravama i štabovima Crvene armije. Doprinos vojnih prevodilaca pobjedi nad Njemačkom je neprocjenjiv. Vrlo često je bilo moguće izbjeći nepotrebno krvoproliće upravo zahvaljujući radu vojnih prevodilaca. Na primjer, zahvaljujući kapetanu Vladimiru Samoiloviču Galu uspio je bez borbe zauzeti citadelu koju su branili nacisti. 24. juna 1945. na Paradi pobjede posadu Vojnog instituta za strane jezike predvodio je general -potpukovnik Nikolaj Nikolajevič Biyazi.
Zanimljivo je da je 1949. godine jedan od njegovih najpoznatijih diplomaca, budući pisac Arkadij Natanovič Strugacki, diplomirao na Vojnom institutu za strane jezike. Kvalifikovao se kao prevodilac sa japanskog i engleskog jezika i služio je u Sovjetskoj vojsci šest godina. Konkretno, Arkadij Strugatsky bio je tumač u istrazi u pripremi suđenja u Tokiju nad vrhom militarističkog Japana, a zatim je predavao strane jezike u vojnoj pješačkoj školi u Kansku, 1952-1954. služio je kao divizijski prevodilac na Kamčatki, a 1955. u Habarovsku u jedinici za posebne namjene.
Nakon rata, služba vojnih prevodilaca čekala je novo, ništa manje teško vrijeme. Počelo je doba strateške konfrontacije između SSSR-a i Sjedinjenih Država, pojačali su se antikolonijalni i revolucionarni pokreti u Aziji, Africi, Latinskoj Americi. Sukob sa Zapadom u zemljama Trećeg svijeta zahtijevao je od SSSR-a da pruži visokokvalitetnu obuku stručnjaka koji su poznavali veliki broj stranih jezika- od engleskog i francuskog do korejskog, vijetnamskog, arapskog i jezika narodi južne Azije.
Vojni institut za strane jezike više nije mogao pokriti rastuće potrebe Sovjetske armije i KGB -a SSSR -a za vojnim prevodiocima, pa su, kao i u godinama Velikog Domovinskog rata, otvoreni ubrzani tečajevi za vojne prevoditelje, koji je obučavao stručnjake sa poznavanjem stranih jezika.
Maturanti VIIYa i kursevi obuke za oficire-prevodioce služili su širom sveta, gde je SSSR imao svoje interese. Služili su u Angoli i Afganistanu, Mozambiku i Egiptu, Alžiru i Etiopiji, Libiji i Iraku, Vijetnamu i Južnom Jemenu, da ne spominjemo zemlje Varšavskog pakta. Obučen je i čitav odred tumača leta. Posebno aktivno šezdesetih godina prošlog stoljeća obučavali su prevoditelje sa znanjem arapskog jezika - u to vrijeme Sovjetski Savez je aktivno učestvovao u politici na Bliskom istoku, povećavao saradnju sa arapskim zemljama - Sirijom, Egiptom, Jemenom, Alžirom, Libijom, Irakom i mnogim drugim državama.
1974. godine, nakon što je primljen na Institut Vojnopravnog fakulteta Vojno-političke akademije po imenu V. I. U I. Lenjina, Vojni institut stranih jezika preimenovan je u Vojni institut Ministarstva odbrane SSSR -a. Trenutno se vojni prevodioci obučavaju na Odsjeku za strane jezike Vojnog univerziteta Ministarstva odbrane Ruske Federacije.
Zanimanje vojnog prevodioca oduvijek je bilo prestižno, ali i opasno. Samo u Afganistanu, prema službenim podacima, ubijeno je 15 vojnih prevodilaca. Zapravo, gubici su, naravno, veći - potrebno je uzeti u obzir one koji su radili u liniji specijalnih službi, a statistika šuti o njihovim gubicima. U sovjetsko vrijeme na Vojnom institutu se učilo četrdeset stranih jezika. Bila je to jedinstvena obrazovna ustanova koja nema analoga u svijetu. I svejedno, institut nije pokrivao potrebe vojske i mornarice, agencija državne sigurnosti u vojnim prevodiocima. Stoga su mjesta vojnih prevodilaca često zatvarali diplomci civilnih univerziteta pozvani na služenje vojnog roka. Posebno je nedostajao specijalista za relativno rijetke jezike, pa su ih mogli poslati u inostranstvo i prije diplomiranja.
Na primjer, Igor Sechin, koji je studirao na portugalskoj grupi filološkog fakulteta Lenjingradskog državnog univerziteta po imenu A. A. Ždanov je poslan na poslovno putovanje u Mozambik dok je još bio u petoj godini. Potom je, nakon završene srednje škole, pozvan na vojnu službu u Oružane snage SSSR -a. Budući šef Rosnefta proveo je nekoliko mjeseci u Turkmenistanskoj SSR, gdje se nalazio međunarodni centar za obuku specijalista PVO. Budući da su mnogi kadeti iz Angole i Mozambika učili u centru, prevoditelji s portugalskog bili su tamo vrlo traženi. Zatim je Sechin prebačen u Angolu, gdje je bio građanski rat. Bio je viši prevodilac za Pomorsku savjetničku grupu u Luandi, zatim u Grupi protivavionskih raketnih snaga u provinciji Namib.
Devedesetih godina prošlog vijeka nanesen je značajan udarac sistemu obuke vojnih prevodilaca, što je takođe bilo povezano sa opštim slabljenjem interesa države za oružane snage. Ali sada, kada Rusija ponovno pokazuje svoju aktivnost na međunarodnom planu, povećavajući svoj vojni i politički utjecaj u različitim regijama planete, profesija vojnog prevodioca ubrzano oživljava. Bliski istok, jugoistočna i južna Azija, Daleki istok, afrički kontinent - svugdje Rusija ima svoje interese, što znači da postoji potreba za vojnim stručnjacima koji govore jezike lokalnog stanovništva.
Biti prevodilac u uniformi je zanimljivo, prestižno i časno. Voennoye Obozreniye čestita svim profesionalnim praznicima svim sadašnjim i budućim vojnim prevodiocima i veteranima vojnog prevođenja, želi im maksimalne profesionalne i životne uspjehe, bez gubitaka, mirnu i zanimljivu službu.
